De provincie heeft als toezichthouder in april 2025 ons de Begrotingscirculaire 2026-2029 voor gemeenten toegestuurd. Daarna zijn de Voorjaarsnota 2025 van het rijk, de meicirculaire 2025 en het Hoofdlijnenakkoord verschenen met daarin gevolgen voor de gemeenten. Samen met de aanvulling op de begrotingscirculaire in juni 2025 informeert de provincie gemeenten over onderwerpen die hieruit voortkomen en die belangrijk zijn voor de begroting 2026-2029.
Als gemeente komen we voor repressief toezicht in aanmerking wanneer we voldoen aan:
- een reëel structureel sluitende begroting 2026, dan wel een meerjarenraming waarin minimaal 2029 reëel sluitend is.
- De vastgestelde jaarrekening 2024 en de begroting 2026 moeten tijdig, respectievelijk vóór 15 juli en 15 november 2025, aan Gedeputeerde Staten zijn ingezonden.
Het centraal uitgangspunt in het financieel toezicht van de provincie is dat er een structureel en reëel evenwicht is in de (meerjaren)begroting. Als structurele lasten gedekt zijn door structurele baten is er sprake van structureel evenwicht. Dit geldt per jaarschijf. Hiervoor is het van belang dat uit de begroting duidelijk blijkt welke geraamde baten en lasten structureel van aard zijn en welke incidenteel. Het overzicht van de geraamde incidentele baten en lasten en van de beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves zijn hierbij van groot belang.
Het reëel evenwicht houdt in dat de ramingen volledig, realistisch en haalbaar zijn.
Terugloop algemene uitkering 2026
Gemeenten ontvangen vanaf 2026 structureel minder geld uit het Gemeentefonds van de Rijksoverheid, de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten. Dit heeft te maken met de overgang van de oude naar de nieuwe financieringssystematiek van het Gemeentefonds. Hierdoor komt de begroting meer onder druk te staan.
Eigen bijdrage Wmo
Het kabinet is van plan om voor een aantal voorzieningen binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 2015, namelijk de voorzieningen waar nu het abonnementstarief voor geldt, een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in te voeren. Het Rijk verwacht dat de invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage de druk op het gebruik van Wmo-voorzieningen verlaagt. Daardoor zou de Wmo voor gemeenten langer betaalbaar blijven. Het kabinet heeft aangekondigd de ingangsdatum verder te verschuiven naar 1 januari 2027.
Nieuwe richtlijn jeugdzorg voor (meerjaren)begroting 2026
In het algemeen geldt dat de inkomsten vanuit de algemene uitkering geraamd moeten worden op basis van de mei- (of septembercirculaire). De algemene uitkering is naar aard structureel. Dit betekent dat de plussen (in 2026 en 2027) en de minnen in 2028 en 2029 ook structureel van aard zijn.
Ten aanzien van de minnen in 2028 en 2029, het Rijk neemt een financieel voorschot op nog te nemen maatregelen om het jeugdzorgstelsel te beheersen door een uitname uit het gemeentefonds voor:
- sturen op trajectduur jeugdzorg (€ 68 miljoen); en
- eigen bijdrage jeugdzorg (€ 260 miljoen).
Gemeenten kunnen beide posten budgettair neutraal in hun begroting verwerken, bijvoorbeeld door hiervoor een stelpost op te nemen. Dit geldt op dit moment alleen voor de komende begroting 2026-2029.
De toezichthouder vindt dit risicovol, aangezien deze posten in principe nog onvoldoende uitgewerkt zijn en nog afhankelijk van nog vast te stellen wetgeving. Toch wordt een budgettair neutrale verwerking toegestaan, omdat aannemelijk is dat het realiseren van deze uitwerking en wetgeving onder de verantwoordelijkheid van het Rijk valt. Daarmee vinden we deze post vergelijkbaar met de extra besparing jeugdzorg (€ 511 miljoen) die destijds voor rekening en risico van het Rijk kwam. Toen de besparing definitief kwam te vervallen zijn deze middelen weer toegevoegd aan het gemeentefonds.
Verder wordt de besparingsopgave van de Hervormingsagenda geïndexeerd, waardoor een hogere besparing (van € 507 miljoen) wordt verondersteld. Gemeenten moeten hiervoor zelf concrete maatregelen treffen om deze besparing te realiseren. De toezichthouder stond in eerdere begrotingsjaren geen stelpost toe voor de besparingen Hervormingsagenda. Voor de geïndexeerde besparingsopgave wordt eveneens geen stelpost toegestaan.
Verlenging richtlijn klimaatmiddelen voor (meerjaren)begroting 2026
Ondanks dat op het moment van opstellen van de begroting onduidelijkheid bestaat of en hoe de CDOKE-middelen na 2025 beschikbaar worden gesteld mogen gemeenten het basisbedrag wat zij in 2023 ontvingen voor de klimaat- en energiegelden opnemen als structurele baat in de begroting 2026 voor de jaren 2026 tot en met 2029. Voor wat betreft de planfinanciering is nog veel onzeker.
Gemeenten kunnen dit ramen op basis van de verkregen beschikking. Gemeenten dienen een gelijk bedrag aan extra lasten opnemen voor de klimaat- en energietaken.
Specifieke uitkering opvang Oekraïners
Voor sommige taken ontvangen gemeenten een specifieke uitkering (SPUK). De kosten verantwoorden gemeenten via de SISA bijlage op basis waarvan afrekening plaatsvindt. Vanwege deze afrekening kunnen gemeenten de baten en lasten budgetair neutraal in de begroting ramen. Zolang gemeenten zowel de baten als de lasten als incidenteel (of beide structureel) ramen heeft dit geen effect op het structureel saldo.
Toezicht
Jaarlijks voor 1 januari van het betreffende jaar besluit de provincie of onze gemeente onder repressief (toezicht achteraf) of preventief toezicht valt. Tot op heden vallen wij onder repressief toezicht.